Khuyến khích con bạn thay đổi hành vi có thể là một việc khó khăn. Bảng khen thưởng là một trong những giải pháp hiệu quả để thúc đẩy thay đổi.
Bảng khen thưởng là gì?
Bảng khen thưởng là công cụ thay đổi hành vi của trẻ. Chúng có nhiều dạng, bao gồm poster treo tường và ứng dụng di động.
Bảng khen thưởng liệt kê những hành vi hoặc mục tiêu tích cực mà bạn muốn con mình đạt được – ví dụ: nhờ vả một cách lịch sự, dọn bàn ăn hoặc tự buộc dây giày.
Bảng khen thưởng ghi lại tần suất con hoàn thành các mục tiêu hành vi. Ví dụ: nếu bạn sử dụng poster treo tường, nên để khoảng trống cho con đánh dấu hoặc dán sticker. Một ứng dụng có thể có các ngôi sao hiển thị trên màn hình. Mỗi khi con làm tốt, con sẽ đánh dấu/ dán vào chỗ trống hoặc tích ngôi sao trên ứng dụng. Một số lượng dấu tích, nhãn dán hoặc ngôi sao nhất định sẽ tăng thêm phần thưởng cho con bạn.
Bảng khen thưởng là một cách hiệu quả:
• khuyến khích hành vi bạn muốn con bạn thực hiện, như đánh răng mà không nghịch ngợm
• hạn chế hành vi bạn không muốn con bạn thực hiện, như gây gổ
• trao phần thưởng cho con khi con thực hành các kỹ năng mới, như phụ mẹ đi siêu thị hoặc cất đồ chơi vào hộp khi được nhắc.
Bảng khen thưởng hoạt động như thế nào và vì sao lại hiệu quả?
Bảng khen thưởng hiệu quả đối với trẻ em 3-8 tuổi.
Bạn có thể sử dụng nó khi bạn cần con thay đổi hành vi. Con sẽ nhận được sticker hoặc mã trên bảng khen thưởng mỗi khi con cư xử đúng mực. Sau đó con sẽ quy đổi chúng ra phần thưởng. Các sticker và phần thưởng củng cố hành vi tích cực ở con bạn.
Khi con bạn cố gắng thay đổi hành vi, một bảng khen thưởng sẽ cụ thể hóa khái niệm “việc tốt” và duy trì động lực của con.
Bảng khen thưởng cũng có thể giúp bạn nhìn nhận những điểm tích cực trong hành vi của con bạn. Điều này sẽ hữu ích nếu bạn cảm thấy bực bội vì hành vi của con và chỉ nhìn vào mặt tiêu cực.
Một số phụ huynh lo lắng rằng phần thưởng cho hành vi tốt cũng giống như hối lộ nhưng hai vấn đề này không giống nhau. Sự khác biệt là hối lộ được đưa ra trước hành vi bạn kỳ vọng còn phần thưởng được trao sau đó. Ví dụ, một phần thưởng có thể là bạn cho con chọn món con thích cho bữa tối nếu con hòa đồng với bạn bè. Phần thưởng nhằm mục đích củng cố hành vi tốt, còn hối lộ thì không.
“Con gái tôi nằm yên trên giường khi chúng tôi yêu cầu con đi ngủ. Con trai tôi thì rời khỏi công viên mà không hề cáu bẳn tí nào. Bảng khen thưởng rất tuyệt.” – Mel, mẹ của cặp song sinh tám tuổi chia sẻ.
Xây dựng bảng khen thưởng
1. Chọn hành vi bạn muốn thay đổi hoặc khuyến khích
Khi bạn quyết định đưa các hành vi vào bảng khen thưởng, cần mô tả thật rõ ràng và tích cực về hành vi đó. Ví dụ, “Dọn hết đồ chơi trên sàn phòng ngủ của con” rõ ràng và dễ hiểu hơn là “Dọn dẹp phòng ngủ của con”; “Gõ cửa trước khi vào phòng người khác” tích cực hơn “Không xông vào phòng người khác”.
2. Thiết kế bảng
Bạn có thể tìm mẫu sẵn trên mạng hoặc tự thiết kế. Trẻ lớn hơn có thể muốn tự làm bảng khen thưởng bằng cách vẽ hoặc cắt dán hình ảnh về phần thưởng mà chúng muốn đạt được. Một lựa chọn khác là tải ứng dụng bảng khen thưởng về điện thoại của bạn. Các ứng dụng đó thuận tiện vì bạn có thể tích sao cho con ngay khi con giành được nó, thậm chí nếu bạn không có nhà.
Khi thiết kế, bạn nên thống nhất sticker hoặc mã với con – sticker sao phù hợp cho trẻ nhỏ, trong khi trẻ lớn hơn có thể thích điểm hoặc các kiểu đánh dấu khác.
Đặt bảng khen thưởng ở nơi con bạn dễ thấy. Hãy nhớ rằng con bạn có thể thích một nơi riêng tư – ví dụ, trong phòng ngủ của con hơn là trên tủ lạnh.
3. Chọn phần thưởng ngắn hạn
Hầu hết trẻ em thích thu thập nhãn dán hoặc mã thông báo khi bắt đầu. Nhưng sự mới lạ có thể mất đi khá nhanh, và phần thưởng thực sự có vẻ quá xa vời. Vì vậy, thật tốt khi chọn phần thưởng ngắn hạn mà bạn có thể tặng thường xuyên nếu con bạn giành được, như một chuyến đi chơi bằng xe đạp cùng cả nhà, dành thời gian đặc biệt với mẹ hoặc bố, cơ hội thức khuya, xem phim, một cuốn sách mới hoặc đồ chơi.
4. Khen thưởng con ngay sau khi con thực hiện một hành vi tốt
Nếu con bạn nhận được sticker ngay sau khi thực hiện hành vi, điều đó có nghĩa là hành vi đã được củng cố. Tương tự như vậy, một số lời khen ngợi cụ thể khiến con ghi nhớ tại sao con lại nhận được nhãn dán hoặc mã. Ví dụ, “Bố mẹ thực sự vui vì con và bạn Mia biết chia sẻ đồ chơi với nhau. Đây là một ngôi sao thưởng cho hành động đẹp của con.”
5. Cố gắng duy trì thái độ tích cực
Nếu con bạn không giành được một ngôi sao, tốt nhất là bạn nên tiếp tục. Ngoài ra, cố gắng đừng trừng phạt con bạn bằng cách nói: “Bố mẹ sẽ bỏ một ngôi sao đi” hoặc “Con sẽ không nhận được bất kỳ ngôi sao nào nếu còn như thế”! Tập trung vào việc khuyến khích con bạn thử lại.
6. Dần thoát ly khỏi bảng khen thưởng
Bạn có thể dần dần ngừng sử dụng bảng khen thưởng khi hành vi của con đã thay đổi. Một ý tưởng tốt là tiếp tục chú ý và khen ngợi con nếu con duy trì hành vi tốt sau khi được ghi nhận trên bảng khen thưởng. Ví dụ: bạn có thể dần dần thoát ly khỏi bảng khen thưởng sau một vài tuần bằng cách tăng thời gian con cần duy trì hành vi để đạt được phần thưởng. Nếu con đang nhận được một sticker mỗi ngày nếu mở khóa máy rửa bát, bạn có thể tăng lên hai ngày mới được nhận một sticker, cùng với lời khen ngợi và một cái ôm.
Nếu bạn đột nhiên ngừng sử dụng bảng khen thưởng, con có khả năng “ngựa quen đường cũ”.
7. Bước tự chọn: đánh giá hành vi
Nếu con bạn có một hành vi đặc biệt thách thức, bạn có thể muốn đánh giá mức độ nghiêm trọng và khả năng cải thiện hành vi đó trước khi bắt đầu và trong khi sử dụng bảng khen thưởng. Ví dụ, đếm số lần, hoặc tần suất, con bạn gây gổ. Ghi lại điều này khi bạn bắt đầu sử dụng bảng, sau đó theo dõi trong một thời gian nhất định. Điều này sẽ giúp bạn biết tính hiệu quả của bảng khen thưởng.
Bạn có thể xây dựng bảng khen thưởng căn cứ vào độ tuổi và sở thích của con. Ví dụ, bạn có thể sử dụng một bức tranh làm bảng khen thưởng và đưa cho con bạn từng mảnh ghép mỗi lần con có hành vi tốt. Bảng khen thưởng cũng có thể hiệu quả đối với trẻ mắc chứng rối loạn phổ tự kỷ (ASD) hoặc khuyết tật.
Bảng khen thưởng: sử dụng hiệu quả
Nếu bạn nỗ lực ghi nhận rằng con cư xử tốt, hãy tập trung vào việc khuyến khích hành vi tốt ở con. Ví dụ, con chỉ gây gổ một lần một ngày. Bạn có thể quan sát kĩ xem còn lần nào trong ngày mà con cố gắng kiềm chế cơn nóng giận. Hãy nhớ thưởng cho hành vi đó ngay khi bạn nhìn thấy để duy trì động lực của con.
Suy nghĩ về mức độ thay đổi hành vi mong đợi có thể giúp bạn và con sống tích cực và thực tế. Bạn có thể khen thưởng những thay đổi nhỏ trước khi con tiến tới một thay đổi lớn. Ví dụ, nếu bạn muốn con giúp đỡ nhiều hơn trong việc dọn dẹp, bạn có thể bắt đầu bằng cách thưởng cho con vì đã dọn đồ chơi. Sau đó, có thể là dọn cả đồ chơi và trang phục, cứ như vậy.
Con bạn có thể chán nếu phần thưởng ít và không đổi. Để tránh điều này, bạn có thể cùng con đề ra danh mục phần thưởng. Ví dụ: 5 sticker = chơi cùng mẹ hoặc ngủ muộn, 10 sticker = đi công viên hoặc một món đồ chơi nhỏ.
Nếu con bạn có thể nhận được phần thưởng bằng cách khác thì bảng khen thưởng không còn giá trị nữa. Ví dụ, việc thưởng cho con bạn chơi ở bể bơi không hiệu quả lắm nếu tuần nào con cũng được bơi sau buổi học bơi rồi.Nếu bảng khen thưởng không hiệu quả và bạn cảm thấy quan ngại về hành vi của con bạn, hãy cùng con nói chuyện với bác sĩ gia đình.
Đặng Thanh Hiền – Táo Trường Học dịch
Nguồn :raisingchildren