Cải cách giáo dục: không hỏng sao phải sửa?

Nếu nó không hỏng, tại sao tôi phải sửa?

Gần đây, trong một buổi nói chuyện với các bạn giáo viên và một số phụ huynh, mọi người đã hỏi tôi: “Tại sao chúng ta nên thay đổi hệ thống giáo dục khi con cái của chúng ta vẫn đang thành công? Học sinh vẫn đỗ đại học, nhiều học sinh giỏi quốc gia và quốc tế…” Đó có thể là một câu hỏi hay, nó đúng với cách suy nghĩ của nhiều người. Đúng, tại sao phải sửa một cái gì đó khi nó không rõ ràng nó cần sửa chữa?.

Một chiếc ô tô tốt như Toyota hay Mercedec có thể đi 10 năm liền và không có hư hỏng nào, vậy có nên cải tiến nó? Nếu bạn trả lời là không, thì xin chúc mừng bạn chúng ta sẽ được tận hưởng những chiếc xe được sản xuất từ thập niên 80 – 90 của thế kỉ trước. Hay đơn giản hơn, khi bạn bắt đầu đánh máy vi tính, bạn dùng các nhón trỏ để gõ theo kiểu mổ cò, và bạn vẫn rất hạnh phúc với điều đó. Bạn cười nhạo những người đang cố gắng gõ bằng 10 ngón tay, bạn nói với họ bằng một giọng tự tin rằng: “Hãy nhìn tôi đây này, thật là nhanh chóng và tiện dụng”. Kết quả như thế nào sau 1 tháng, chắc là tôi không cần phải nói bạn cũng hình dung được.

Giống như hầu hết thế hệ của tôi (bao gồm cả cha mẹ tôi), chúng ta lớn lên học tập trong môi trường lớp học truyền thống. Mô hình này hướng đến giáo viên nhiều hơn là học sinh. Thế hệ chúng tôi tin rằng giáo viên có vị trí gần như thần linh, rằng họ là suối nguồn của tri thức và không bao giờ phạm sai lầm. Cách tốt nhất để học là lắng nghe và giao tiếp thật nhiều với giáo viên. Vì thế các phụ huynh luôn xin cho con được ngồi ở bàn đầu và cũng vì thế nên “muốn con hay chữ phải yêu lấy thầy”.

Và rất nhiều người thế hệ chúng ta cũng vẫn thành công, họ được huy chương này, giải thưởng kia, họ cũng được vinh danh với tư cách là các doanh nhân thành đạt… Và liệu nếu mọi chuyện đã tốt đẹp như thế, phỏng giáo dục có cần phải thay đổi làm chi cho thêm phiền phức?

Sự phát triển trong giảng dạy so với thực tế giảng dạy

Các hoạt động giảng dạy đã thay đổi rất nhiều nhưng liệu tất cả giáo viên hoặc các bậc cha mẹ đã theo kịp những phương pháp giảng dạy mới này? Các giáo viên có khiến học sinh có động lực học tập và tham gia tích cực trong lớp học không? Học sinh có thể đưa ra những quan điểm những cách hiểu và khả năng tư duy độc lập không? Nhà trường có trang bị cho đứa trẻ những kĩ năng cơ bản để sau này đứa trẻ có thể thành công trong cuộc sống? câu trả lời là: Không! Và những gì ngày nay chúng ta đang phải gánh chịu đó chính là hậu quả của nền giáo dục của những thập kỉ trước để lại. Không! chúng ta không nên để sai lầm đó lặp lại thêm một lần nữa!

Vậy các nhà trường và giáo viên cũng như các cấp quản lí giáo dục đang làm gì? Trong vai trò của công việc phát triển chuyên môn cho giáo viên, mỗi khi đến các trường học tôi lại cảm giác rằng các giáo viên đang cố gắng để đối phó với chiến lược giảng dạy khác nhau. Tôi đã nhìn thấy rất nhiều giáo viên đang nỗ lực giúp học sinh học tập, nỗ lực để thay đổi dù là nhỏ nhất. Nhưng vẫn còn nhiều giáo viên vẫn giảng dạy theo những phương pháp cách đây vài chục năm – họ vẫn lấy là giáo viên là trung tâm chứ không phải học sinh là trung tâm. Ví dụ điển hình nhất mà tôi có thể đưa ra là bài học của một giáo viên toán. Giáo viên liệt kê mục tiêu đầu tiên là: “Học sinh sẽ lắng nghe giáo viên một cách trật tự và sau đó giải các bài tập khó”. Mặc dù không có gì sai trái trong vấn đề này, nhưng nó không phù hợp với tư duy sư phạm hiện đại. Có thể có nhiều lý do cho điều này; thiếu sự cam kết với sự phát triển chuyên môn hiện nay trong dạy và học, thiếu thời gian và động lực để thay đổi phương pháp giảng dạy, thiếu đầu tư từ lãnh đạo trường trong sự phát triển chuyên môn của giáo viên…

Sự tham gia của phụ huynh thúc đẩy sự thay đổi

Là cha mẹ, làm thế nào chúng ta có thể đảm bảo rằng con cái của chúng ta đang hưởng lợi từ nền giáo dục hiện đại, lấy học sinh làm trung tâm? Có thể hiểu được rằng một số cha mẹ đã chọn một trường ‘tốt’ cho con cái của mình và khi đó họ có khả năng can thiệp vào các hoạt động của nhà trường cũng quá trình giảng dạy của giáo viên. Họ không chấp nhận các phương pháp giảng dạy của giáo viên như trước kia. Họ đòi hỏi các giáo viên phải mang đến cho con họ không chỉ là thành tích học tập tốt mà còn là ý nghĩa của việc học cũng như niềm vui và niềm hạnh phúc trong học tập. Họ cũng đặt ra những chuẩn mực cao về bằng chứng trong giáo dục. Họ buộc nhà trường và các giáo viên phải có trách nhiệm giải trình về các vấn đề liên quan đến đứa trẻ… Có thể hơi quá, nhưng thực sự phụ huynh và học sinh đã trở thành khách hàng của ngành “dịch vụ” giáo dục. Tôi không muốn đề cập đến các vấn đề khác mà chỉ thấy rằng chính phụ huynh đã khiến các giáo viên và nhà trường phải thay đổi, phải liên tục nâng cao trình độ và phát triển chuyên môn.

Nhưng kì vọng của phụ huynh về việc con họ có thành tích học tập cao mà ta vẫn gọi là những “học sinh giỏi” có phải là điều đúng đắn? Có thể là không! Thành tích học tập cao không đồng nghĩa với mức độ tham gia, niềm hạnh phúc trong học tập và thành công trong cuộc sống tương lai. Chỉ khi trẻ thực sự gắn bó với những gì chúng đang học, thấy được ý nghĩa của việc học thì khi đó quá trình học tập một cách sâu sắc mới có thể diễn ra.

Có hai cách đơn giản mà phụ huynh có thể đánh giá liệu trường học có nhận thức được tầm quan trọng của việc phát triển chuyên môn cho đội ngũ giáo viên và nhận thức được giá trị của sự tham gia của học sinh:

• Hỏi xem giáo viên có thường xuyên tiếp cận các cơ hội phát triển chuyên môn, nghề nghiệp hay không?
• Hỏi xem phụ huynh có thể đến dự giờ lớp học một lần trong năm học không?

Đề xuất với lãnh đạo trường

Nếu bạn là một lãnh đạo của nhà trường và bạn chưa đặt sự phát triển chuyên môn của giáo viên làm trung tâm thì hãy xem xét lại. Một vấn đề cực kì hiển nhiên nhưng không bao giờ thừa đó là khi đội ngũ giáo viên có trình độ cao hơn thì học sinh sẽ không chỉ đạt được kết quả học tập tốt mà còn tích cực tham gia vào quá trình học tập và quan trọng nhất là được hạnh phúc khi đang học nó.

Giúp các nhà lãnh đạo, quản lí giáo dục, phụ huynh và giáo viên nhìn thấy giá trị của việc phát triển chuyên môn liên tục là điều rất cần thiết. Tôi tin rằng việc hỗ trợ giáo viên phát triển nghề nghiệp sẽ dẫn đến kết quả tốt hơn cho con em của chúng ta và liệu rằng đó có phải là điều mà chúng ta vẫn luôn mong muốn?

Nguyễn Hữu Long

 

Xem thêm:

cải cách giáo dục cần lắng nghe tiếng nói học sinh

Vấn đề với hệ thống giáo dục hiện nay trên toàn thế giới

Làm thế nào để giúp con bạn học giỏi ở trường ‘Các Bậc Cha Mẹ Trực Thăng’ Và ‘Mẹ Hổ’ Nên Rút Lui