Song song với sự lớn lên và trưởng thành chính là sự gia tăng của vấn đề và số lần giải quyết vấn đề trong cuộc sống và học tập. Đối với con của bạn cũng vậy đặc biệt khi chúng bắt đầu đi học, trải qua tuổi thiếu niên và dậy thì, thì việc giải quyết vấn đề càng trở nên cần thiết. Lứa tuối này là giai đoạn mà con sẽ tạo ra các mối quan hệ xã hội, hình thành các phẩm chất và phát triển năng lực riêng của con. Không những thế mà mục tiêu của các chương trình giáo dục được thiết kế bao gồm việc hình thành năng lực giải quyết vấn đề cho người học. Vấn đề của bạn ở đây, bạn không thể luôn bên con để cho con lời khuyên nhưng bạn có thể giúp con phát triển các kỹ năng và chiến thuật giải quyết vấn đề. Một khi con đã kỹ năng này con sẽ bình tĩnh và chủ hơn trong việc đối mặt và tìm cách giải quyết với vấn đề của chúng.
Bài viết dưới đây về 6 bước của kỹ năng giải quyết vấn đề cùng với ví dụ cụ thể sẽ giúp bạn và con có thêm sự hướng dẫn khi gặp phải các vấn đề về học tập, hành vi và các các mối quan hệ với cộng đồng.
Tại sao kỹ năng giải quyết vấn đề lại quan trọng?
Mọi người cần giải quyết vấn đề mỗi ngày. Nhưng chúng ta không sinh ra với những kỹ năng cần thiết để làm điều này – chúng ta phải phát triển chúng.
Khi giải quyết vấn đề, sẽ rất tốt nếu chúng ta có thể:
• lắng nghe và bình tĩnh suy xét
• xem xét các lựa chọn và tôn trọng ý kiến, nhu cầu của người khác
• tìm giải pháp mang tính xây dựng và đôi khi thỏa hiệp.
Những năng lực nói trên được đánh giá cao trong cả những tình huống xã hội và công việc – chúng là những kỹ năng cần thiết cho cuộc sống.
Khi thanh thiếu niên học các kỹ năng và chiến thuật để giải quyết vấn đề và nhận thức xung đột, họ cảm thấy bản thân tốt hơn. Họ độc lập hơn và biết cách đưa ra quyết định.
Khi thanh thiếu niên học các kỹ năng và chiến thuật để giải quyết vấn đề và nhận thức xung đột, họ cảm thấy bản thân tốt hơn. Họ độc lập hơn và biết cách đưa ra quyết định.
Sáu bước giải quyết vấn đề
Thường thì bạn có thể giải quyết vấn đề bằng cách nói chuyện và thỏa hiệp.
Sáu bước giải quyết vấn đề sau đây rất hữu ích khi bạn không thể tìm giải pháp. Bạn có thể sử dụng chúng để giải quyết hầu hết các vấn đề – cả của bạn và con bạn.
Bạn nên cùng con giải quyết một vấn đề khi tất cả đều bình tĩnh và có thể suy nghĩ rõ ràng – như vậy, con bạn sẽ dễ tìm ra giải pháp hơn. Sắp xếp thời gian khi bạn giành chiến thắng khỏi bị gián đoạn và cảm ơn con bạn đã tham gia để giải quyết vấn đề.
1. Xác định vấn đề
Bước đầu tiên trong việc giải quyết vấn đề là tìm ra chính xác vấn đề là gì. Sau đó phân tích chúng để có hướng giải quyết. Ví dụ:
• Bạn đã sử dụng đồ đạc của người khác nhiều lần mà không hỏi trước.
• Hai ngày thứ Bảy vừa qua con không gọi điện báo cho bố mẹ biết con đang đi đâu.
Tập trung vào vấn đề, không công kích cảm xúc hay nhân cách. Ví dụ, cố gắng tránh nói những câu như, “Tại sao con không nhớ gọi điện thông báo về muộn? Con vô tâm thế à?” Con bạn có thể cảm thấy bị tấn công và phòng thủ, hoặc cảm thấy thất vọng vì con không biết làm sao để khắc phục vấn đề.
Bạn cũng có thể tránh sự phòng thủ của con bằng cách trấn an. Hãy điều gì đó như “Con đi chơi với bạn là tốt. Chỉ là bố mẹ muốn biết con có đang an toàn hay không. Chúng ta cần làm rõ chuyện đó.”
2. Nghĩ xem tại sao đó là vấn đề
Hãy giúp con bạn mô tả những gì gây ra vấn đề và nguyên nhân nảy sinh. Có thể gợi ý con trả lời các câu hỏi sau:
• Tại sao điều này rất quan trọng với con?
• Tại sao con cần điều này?
• Con nghĩ điều gì có thể xảy ra?
• Điều gì tồi tệ nhất có thể xảy ra?
• Điều gì làm con khó chịu?
Cố gắng lắng nghe mà không vặn vẹo hay tranh cãi – đây là cơ hội để bạn thực sự nghe những gì xảy ra với con bạn. Khuyến khích con sử dụng các câu như “Con cần… Con muốn… Con cảm thấy…” và tự bạn cũng nên dùng chúng. Hãy cởi mở chia sẻ mối quan tâm của bạn.
3. Động não các giải pháp khả thi
Lập danh sách tất cả các cách giải quyết mà bạn có thể nghĩ ra. Bạn đang tìm kiếm một loạt các khả năng, cả hợp lý và không hợp lý. Cố gắng tránh phán xét hoặc tranh luận.
Nếu con bạn gặp khó khăn, hãy gợi ý. Bạn có thể giảm bớt áp lực cho con bằng cách đưa ra một đề nghị điên rồ trước tiên – các giải pháp hài hước hoặc cực đoan cuối cùng có thể dẫn đến một lựa chọn nghiêm túc hoặc khả thi hơn. Cố gắng cùng con đưa ra ít nhất tám giải pháp khả thi.
Viết ra tất cả các khả năng.
4. Đánh giá các giải pháp
Lần lượt xem xét các giải pháp, nhận xét các mặt tích cực và tiêu cực của từng cái. Hãy nhìn vào ưu điểm trước – như vậy, không ai cảm thấy rằng những đề xuất của họ đang bị chỉ trích.
Sau khi lập danh sách những ưu và nhược điểm, hãy bỏ qua các lựa chọn trong đó mặt tiêu cực rõ ràng vượt xa mặt tích cực. Bây giờ chấm điểm từng giải pháp từ 0 (không tốt) đến 10 (rất tốt). Điều này sẽ giúp bạn sắp xếp các giải pháp hứa hẹn nhất.
Giải pháp bạn chọn phải là cái bạn có thể áp dụng vào thực tế để giải quyết vấn đề.
Nếu bạn đã tìm thấy một giải pháp như thế, hãy quay lại bước 3 và tìm thêm một số giải pháp khác. Điều đó giúp bạn thảo luận được với người khác, chẳng hạn như các thành viên trong gia đình để nảy sinh một loạt các ý tưởng mới.
Đôi khi bạn không thể tìm ra giải pháp khiến cả hai hài lòng. Nhưng bằng cách thỏa hiệp, bạn có thể tìm ra giải pháp mà cả hai cùng chấp nhận.
5. Vận dụng giải pháp
Một khi bạn đã đồng ý về một giải pháp, hãy lên kế hoạch thực hiện chính xác. Bạn có thể giúp con viết chúng ra:
• Ai sẽ làm gì?
• Khi nào họ sẽ làm điều đó?
• Điều kiện cần để thực hiện là gì?
Bạn cũng có thể trao đổi về tính hiệu quả của giải pháp trong quá trình thực hiện.
Con bạn có thể cần một số trò chơi nhập vai hoặc huấn luyện để cảm thấy tự tin với giải pháp của mình. Ví dụ, nếu con cố gắng giải quyết xích mích với một người bạn, con có thể thấy hữu ích khi tập dượt trước với bạn.
6. Đánh giá kết quả
Khi con bạn đã thực hiện kế hoạch, bạn cần kiểm tra xem nó tiến triển thế nào.
Có thể có trục trặc hoặc trở ngại trên đường đi, vì vậy bạn cần theo dõi quá trình này. Cũng cần lưu ý rằng không phải tất cả các giải pháp đều hiệu quả. Đôi khi bạn cần phải thử nhiều hơn một giải pháp. Một phần của việc giải quyết vấn đề hiệu quả là chấp nhận mọi thứ có thể không như mong đợi.
Hỏi con bạn những câu hỏi sau:
• Điều gì đã hiệu quả?
• Điều gì chưa hiệu quả?
• Con hoặc chúng ta có thể làm gì khác để giải pháp có hiệu quả hơn?
Nếu giải pháp đã có hiệu quả, hãy quay về bước 1 của chiến thuật giải quyết vấn đề này và bắt đầu lại. Có lẽ vấn đề không như những gì bạn nghĩ, hoặc các giải pháp không hoàn toàn đúng.
Cố gắng sử dụng các kỹ năng và các bước này khi bạn cần giải quyết vấn đề hoặc đưa ra quyết định. Nếu con thấy bạn chủ động xử lý các vấn đề bằng cách sử dụng phương pháp này, con có thể sẽ tự mình thử nó.
Đặng Thanh Hiền _ Táo Trường Học dịch
Nguồn: raisingchildren.net.au
